Door Femke Christis
‘Amsterdam heeft stevig de greep op geradicaliseerde moslimjongeren, maar vreest toch dat de hoofdstad wordt opgeschrikt door een terreurdaad van een eenling.’ Dit schrijft De Telegraaf op dinsdag 28 augustus. De auteur van het stuk trekt deze conclusie op basis van informatie uit rapporten, die door het college van burgemeester en wethouders zijn verstuurd aan de gemeenteraad van Amsterdam. Een juiste conclusie?
Sinds 2004 voert de hoofdstad een antiterrorismebeleid. Het stadsbestuur liet onderzoeken of het beleid nog steeds werkt. De rapporten, die in juli al openbaar zijn gemaakt, geven het beeld weer van de situatie in Amsterdam met betrekking tot terrorismedreiging. Daarnaast is er een nieuw plan van aanpak gepresenteerd. Met het nieuwe plan gaat de gemeente aan de slag.
Speerpunt
Het grootste gedeelte van de tekst komt rechtstreeks uit deze rapporten. Aan die informatie heeft de schrijver weinig gesleuteld. Er zijn toch enkele zinnen die reden geven om de wenkbrauwen te fronsen. In de eerste zin schrijft de journalist dat men bang moet zijn voor een terroristische eenmansdaad door iemand uit de moslimextremistische hoek. Verder heeft hij het over jihadistische netwerken, moslimextremisme, islamofobie en de dreigingen die daaraan gekoppeld worden. Er wordt de indruk gewekt dat moslimextremisme het enige speerpunt is in het beleid. Maar is deze focus terecht gezien de recente terreurdaden door verschillende terroristen met verschillende extreme ideeën? Neem nders Breivik of Volkert van der G.. Zou een terrorismebeleid zich niet juist moeten richten op verschillende soorten misdadigers zoals deze? In de rapporten wordt wel gesproken over een brede aanpak. De journalist geeft de indruk dat dit niet gebeurt door zich te richten op moslims.
“Uit het verleden blijkt dat terroristische dreigingen voornamelijk voortkomt uit de moslimextremistische hoek. Maar dit zegt niet dat eventuele dreiging per se uit die hoek komt. We richten ons op radicalisme in brede zin. Dat kan van alles zijn. Extreemrechts, extreemlinks en alles wat daarbij hoort.” Dit zegt Pieter Jan van Slooten, van de Directie Openbare Orde en Veiligheid van de Gemeente Amsterdam. Van Slooten is nauw betrokken geweest bij het onderzoek naar het antiterrorismebeleid. De journalist verspreidt op zich geen verkeerde informatie. Er wordt volgens de rapporten inderdaad rekening gehouden met mogelijke terreurdaden door onder andere moslimextremistische terroristen. Dit is echter maar een klein onderdeel van alle informatie.
Eenlingen
De auteur schrijft ook over moslimjongeren als radicale ‘eenlingen’. Over deze eenlingen staat het volgende in een rapport over de heroriëntatie van het radicaliseringsbeleid: ‘Dwars door alle ideologische varianten op het gebied van radicalisering speelt de problematiek van de geradicaliseerde eenlingen of zogenaamde ‘lone wolves’. Dit kan gaan om ‘eenlingen’ die handelen vanuit een extreemrechtse ideologie, vanuit moslimsextremisme of vanuit een andere of zelf verzonnen ideologie.’‘Eenlingen’ zijn dus niet per definitie moslimjongeren.
De combinatie ‘moslimjongeren’ en ‘eenling’ is niet het enige dat opvalt aan dit verontrustende stukje tekst. Van Slooten: “De zin ‘Amsterdam heeft stevig de greep op geradicaliseerde moslimjongeren’, komt niet uit een van de rapporten. Het is een conclusie van de journalist. Dat hij specifiek moslimjongeren noemt, komt dus ook niet letterlijk uit één van de rapporten, maar kan ik wel volgen omdat in de stukken wordt geschreven over de risico’s vanuit moslimextremistische hoek.”
Van Slooten verwijst vervolgens naar een passage uit de rapportage Aanpak Terrorisme en Radicalisering: ‘De dreiging van incidenten met een grote maatschappelijk impact komt momenteel vooral uit jihadistische hoek. Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen hardcore jihadisten die al eerder daadwerkelijk feiten hebben gepleegd en mensen met jihadistische sympathieën die nog niet in beeld zijn vanwege feiten. Die laatste groep is tamelijk groot, de ideologie biedt een rechtvaardiging, en de maatschappelijke en persoonlijke problemen in deze groep bieden reële kansen op een aanleiding. Gezien de eerdere ervaringen (Mohammed B., Bilal B.) en signalen bij het meld- en adviespunt wordt rekening gehouden met een incident in de komende jaren.’
Nuance
Van Slooten: “Ik vind dat de journalist redelijk accuraat de inhoud heeft samengevat tot één zin – al verlies je daarbij altijd wat nuance waarvoor je eigenlijk veel meer ruimte nodig hebt.” Helaas biedt de schrijvende journalistiek daar niet altijd genoeg ruimte voor.
Maar wat is nu de kern van de rapporten? Wat is het nieuws? De gemeente geeft aan over het algemeen wel tevreden te zijn met het antiterrorismebeleid. Maar hier en daar liet het wat steekjes vallen die beter aangepakt moeten worden. Het grootste aandachtspunt is dat ze zich meer neutraal willen opstellen: “Voorheen is alle aandacht gegaan naar moslimextremisme, maar het moet juist neutraler. We moeten onze focus niet meer tot één groep beperken. We willen ook rekening gaan houden met dreigingen vanuit andere hoeken. Zeker gezien de verschillende incidenten uit het verleden door eenlingen. We gaan in de toekomst dus neutraler te werk. Helaas pikt de journalist dat er niet uit”, aldus Van Slooten.
De gemeente heeft er bewust voor gekozen deze rapporten niet via persberichten naar buiten te brengen. Ze communiceert, naar eigen zeggen, opzettelijk niet actief over dit onderwerp omdat de gemeente mensen niet bang wil maken. Dat een journalist dit dan toch oppakt is zijn goed recht. Van Slooten: “Voor De Telegraaf vind ik het wel netjes geschreven. Maar de journalist zou het nog netter doen als hij wat meer nuanceringen had gebruikt.” Helaas was daar dus geen tekstruimte voor.
De journalist
De auteur van het Telegraaf -artikel is journalist Bart Olmer. Hij schrijft geregeld over onderwerpen die te maken hebben met terrorisme en moslimextremisme. Hij duikt graag in de openbare documenten van verschillende gemeentes die over bovengenoemde onderwerpen gaan.
Bart Olmer geeft aan dat de online versie van dit artikel veel uitgebreider was. . Waarom is er in de krant voor deze selectie aan informatie gekozen? Olmer: “De keuzes die we maken als krant zijn voor een deel ingegeven door onze eigen feitenkennis en onze keuzes voor de accenten in het nieuws.Feitelijk zijn de verhalen correct, zoals ook door de gemeente wordt geconstateerd. Natuurlijk moeten we in de papieren krant kiezen wat we wel en niet brengen. Soms moet de eindredactie alinea’s weglaten uit ruimtegebrek. In zowel de papieren als de online versie staat een ding vast: de rapporten zijn prima samengevat op de meest nieuwswaardige onderdelen.” Wat is nieuwswaardig? Over het antwoord op die vraag verschillen de meningen van de twee heren dus. Van Slooten noemt het neutralere beleid als nieuwswaardige uitkomst. Olmer denkt daar dus anders over: “Geen enkele verslaggever zou over het hoofd mogen zien dat de gemeente in een rapport zelf concludeert dat ze een aanslag verwachten.”
Conclusie
De feiten zijn door de journalist rechtstreeks uit de rapporten gehaald. Aan de tekst is niet gesleuteld. Toch geeft het artikel de indruk dat het onderzoek zich richt op moslimextremisme. Dit is niet het geval. De gemeentebestuurder geeft wel toe dat het beleid zich in de afgelopen jaren te veel gericht heeft op moslimextremisme. Het is dus niet gek dat de journalist juist deze informatie heeft geselecteerd. Maar het is niet het hele verhaal.
Bronnen:
Artikel: ‘Amsterdam vreest radicale eenlingen’, Bart Olmer, De Telegraaf, 28 augustus 2012
Pieter Jan van Slooten – Beleidsmedewerker Gemeente Amsterdam
Bart Olmer – Journalist Telegraaf
Gemeente Amsterdam; Rapportage Aanpak terrorisme en radicalisering; 2004-2011; Mei 2012
Gemeente Amsterdam; Rapport Uitwerking van de aanbevelingen uit de Rapportage aanpak terrorisme en radicalisering; April 2012
Gemeente Amsterdam; Rapport Heroriëntatie Radicaliserings- en polarisatiebeleid; Mei 2012
Samenvatting Heroriëntatie Radicalisering en Polarisatiebeleid; Mei 2012
Spoedvoordracht Heroriëntatie radicaliserings- en polarisatiebeleid; 12 juni 2012
FHJ Factcheck 