Reconstructie van De Kopieermachine: Hoe media quotes van studenten uit hun verband rukten

Door Danny Brood, Romy Dingemans, Daniëlle Engels en Thomas de Heide

Soms is mediaberichtgeving  gebaseerd op halve waarheden. Drie studenten van de Fontys Hogeschool Journalistiek (FHJ) maakten het mee. Het trio filmde de Project X-rellen in Haren. Omroep Brabant stelde vervolgens dat de studenten hun beelden niet wilden afstaan aan justitie. Het ware verhaal ligt iets genuanceerder. FHJ Factcheck maakte een reconstructie van de kwestie.

Wat hebben de studenten gefilmd?
Jan, Lars en Sem maakten op vrijdag 21 september opnames van de Project X-rellen in Haren voor Ger.nl. Wat een feestje had moeten worden, mondde al snel uit in rellen en vandalisme. Toen zij die avond weer in de auto naar huis zaten, spraken de drie na over hun eerste heftige journalistiek ervaring. “We zeiden tegen elkaar: dit materiaal gaan we afgeven”, herinnert Jan zich.

Justitie heeft naar aanleiding van de rellen een openbare oproep gedaan waarin zij de aanwezigen vroeg om al het beeldmateriaal af te geven. Geen van de drie studenten was daarvan op de hoogte toen zij maandag 24 september naar school kwamen voor een college van Jos Straathof. In die les werd de rol van de media besproken rondom het ‘feest’ in Haren.  Lars: “Tijdens het college hoorden we dat Omroep Brabant om die reden langs wilde komen. In bijzijn van medestudenten heeft radiojournalist Pieter Breemer ons wat vragen gesteld.” Docent Straathof vroeg in het college klassikaal wie de beelden zou afstaan. Lars vertelt dat Breemer het opvallend vond dat de meeste studenten hun hand opstaken: “Omroep Brabant zou het niet doen, zei hij nog.” Straathof: “Breemer deelde ons mee dat Omroep Brabant een keer  een politie-inval heeft gehad, omdat zij beeldmateriaal niet af wilden staan aan justitie.”

Omroep Brabant bezoekt FHJ

Tijdens het monteren van Breemers radio-item raakte de journalist aan de praat met Jan, Lars en Sem. Zo kwam hij erachter dat zij anderhalf uur durend beeldmateriaal bezitten van de rellen. Voor Omroep Brabant-verslaggever Joachim van Maaren was dat een reden om ook een bezoekje te brengen aan de drie studenten. Jan: “Joachim vroeg ons gewoon hoe het was. Of we bang waren. Ook wilde hij weten wat we met de beelden zouden doen.”

Terwijl Van Maaren de drie jongens filmde, stelde hij dezelfde vraag als Straathof: zouden jullie het beeldmateriaal afstaan aan justitie? Sem: “Na het college gingen we twijfelen. Jos (Straathof, red.) liet ons anders naar de situatie kijken. Hij vroeg: ‘Wat als er nog een keer ergens rellen zijn? Dan ben je niet meer welkom als journalist. Je wordt gezien als onderdeel van de politie. Het wordt moeilijk je werk dan nog goed uit te voeren.’ Ik vond dat zo logisch dat ik toen van mening ben veranderd.” Sems antwoord op de vraag was dan ook: “Nee. Wij zouden de beelden niet afstaan. Wij zijn geen verlengstuk van justitie.”

Volgens het trio zijn hen geen woorden in hun mond gelegd door Straathof of Omroep Brabant. Wel heeft het college van de docent ze aan het denken gezet. “Dat lijkt me logisch, we hebben nog nooit in een dergelijke situatie gezeten en er nog nooit over nagedacht”, verklaart Sem. Volgens Straathof is het niet zijn bedoeling zijn eigen mening bij de studenten op te dringen, maar streeft hij er juist naar studenten aan het denken te zetten en kritisch te zijn.

Van Maaren was van plan een item te maken met als insteek hoe journalisten ethisch met dit soort beelden om zouden moeten gaan. Jan: “Ze waren er niet op uit ons bepaalde dingen te laten zeggen.”

>>> Video Omroep Brabant

Item verdraait woorden studenten

Toen Jan het item ’s avonds voor het eerst bekeek, kreeg hij er direct een naar gevoel bij. “Ik vond meteen al dat onze woorden uit hun verband waren gerukt. Vooral omdat Omroep Brabant het woord ‘weigeren’ gebruikte. Zo lijkt het net of justitie ons gedwongen heeft materiaal af te staan, terwijl dit niet het geval is .” Ook Lars vond het een rare woordkeuze, maar besteedde er pas aandacht aan toen een artikel over het onderwerp op NU.nl verscheen: “De site had er duidelijk een pikant sausje overheen gegoten.” Straathof benadrukt dat hij geen feitelijke onjuistheden heeft gelezen in het stuk van NU.nl en dat hij de studenten opgeroepen heeft er niet moeilijk over te doen. Wel noemt ook hij het een ongelukkige woordkeuze: “Negen van de tien mensen zullen bij het woord weigeren aannemen dat justitie voor de deur heeft gestaan.”

Media vragen om duiding

Niet alleen Omroep Brabant en NU.nl besloten over de studenten te berichten. Dinsdag 25 september belde Bram Endedijk, journalist van PowNews, naar de FHJ. Jan kreeg hem aan de lijn: “Bram vroeg of het waar is dat wij hebben geweigerd de beelden af te geven aan justitie. Ik gaf aan dat het niet helemaal klopte, het was een ongelukkige woordkeuze. Bram besloot er daarom geen item van te maken.” Ook Ivo Duijsings van NOS op 3 zocht contact met het trio. Net als Endedijk deed hij niks met het onderwerp.

De laatste journaliste die contact zocht met het trio was Charlotte van ’t Wout. Op woensdag 26 september zocht zij namens NRC Handelsblad contact met Lars. Hij legt haar uit dat hun woorden niet helemaal juist geïnterpreteerd zijn. “Wanneer justitie ons persoonlijk zou benaderen heroverwegen we onze beslissing. Ze dacht niet dat ze het onderwerp zou oppakken.” Ook NRC Handelsblad heeft na contact met de studenten besloten het onderwerp te laten varen.

De kopieermachine in gang gezet

Uiteindelijk hebben drie media contact opgenomen met de betrokkenen. Alle andere media die over het onderwerp hebben geschreven, hebben geen contact opgenomen. Het artikel van Omroep Brabant is uiteindelijk zes keer overgenomen, door Spitsnieuws.nl, Villamedia.nl, NU.nl, DeJaapCampus, TotaalTV en door columnist Luuk Koelman die het verhaal als uitgangspunt heeft gebruikt voor een column in dagblad Metro.

Het ‘weigeren’ om de beelden af te staan

Na het bericht van OmroepBrabant.nl, waar werd gesproken over het ‘weigeren’ van de studenten om hun beelden vrij te geven, vulde verschillende media het bericht op hun eigen site aan met niet-gecheckte informatie. DeJaap.nl kopte ‘Studenten journalistiek weigeren beelden Project X af te staan’. Een passage uit het artikel: “Justitie wil de beelden maar wat graag hebben, maar meester Jos Straathof denkt daar anders over.
Anderhalf uur aan film met daarop duidelijke herkenbare ‘Project X’ relschoppers. Dat wil officier van justitie, Hessel Schut, natuurlijk wel eens even bekijken.” De informatie blijkt niet bij de betrokkenen gecheckt te zijn. Er is tot op heden geen gerichte vraag van justitie gekomen om de beelden af te geven. Ook spitsnieuws.nl maakte diezelfde aanname: “Justitie wil maar wat graag het filmwerk van het trio als bewijs gebruiken”. De factcheckers van de FHJ namen contact met de betrokken media op om te onderzoeken waarom zij geen contact hebben opgenomen met de betrokkenen, maar wél over het onderwerp hebben bericht.

Dit zijn de media die aandacht hebben besteed aan de mediahype die rondom drie studenten van de Fontys Hogeschool Journalistiek ontstond. De Factcheckers namen contact op met de betreffende media om te onderzoeken waarom deze media over het onderwerp schreven, maar zelf niets checkten. Het uitgewerkte overzicht is te zien na het klikken op onderstaande link:

http://www.tiki-toki.com/previewembed/entry/64404/2262498717/900/480